اگر فارسی را کنار بگذاریم، در میان زبان‌های زندهٔ ایرانی مازندرانی یا طبری یگانه زبانی است که قدمتِ آثارش به هزار سال می‌رسد و ازاین‌رو در فقه‌اللغهٔ ایرانی جایگاهی ویژه دارد. دوره‌بندیِ آثارِ طبری را این نگارنده در متونِ طبری (۱۳۸۸) پیشنهاد و ادوارِ سه‌گانه را معرّفی نمود. لیکن مقایسهٔ میان این سه دوره هنوز انجام نشده تا روشن شود در چه مواردی زبان ثابت مانده و کجا دگرگونی روی داده‌است. گفتار حاضر پس از معرفیِ اجمالیِ آثارِ طبری و گونه‌های زندهٔ مازندرانی، نخست به مطالعهٔ تاریخی– تطبیقیِ اصواتِ طبری– مازندرانی می‌پردازد، سپس تحوّلاتِ دستوریِ زبان را شناسایی می‌کند و سرانجام مجملی از لغات را به دست می‌دهد.
)